(TBKTSG) - Với số vốn đăng ký đầu tư 5,7 tỉ đô la Mỹ, Samsung hiện là nhà đầu tư nước ngoài lớn nhất Việt Nam. Chỉ trong năm 2013, nhà máy của Samsung ở Bắc Ninh đã đạt giá trị xuất khẩu gần 24 tỉ đô la Mỹ, bằng 18% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước. Samsung đã cam kết lấy Việt Nam làm cơ sở sản xuất hàng đầu thế giới của hãng.

Thuyết phục được Samsung vào Việt Nam là chuyện không dễ dàng. Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã phải nhiều lần chủ trì các cuộc họp với các bộ, ngành để giải quyết từng khúc mắc của họ.

Gần đây nhất, Thủ tướng đã chấp thuận cho Samsung Display, công ty chuẩn bị đầu tư nhà máy sản xuất màn hình điện thoại di động tại Bắc Ninh, được hưởng thuế suất thuế thu nhập nhập doanh nghiệp ở mức 10% trong thời hạn 30 năm kể từ khi doanh nghiệp có doanh thu từ hoạt động được hưởng ưu đãi thuế, miễn bốn năm và giảm 50% trong chín năm tiếp theo nếu dự án đáp ứng các tiêu chí công nghệ cao theo đúng cam kết tại hồ sơ. Về phần mình, chính quyền tỉnh Bắc Ninh cũng đang xem xét nhiều ưu đãi kèm theo.

Samsung là một trong nhiều dự án đầu tư trực tiếp của nước ngoài có vốn lớn
mà các quan chức cao cấp phải đích thân xem xét ưu đãi

Samsung chỉ là một trong nhiều dự án đầu tư trực tiếp của nước ngoài (FDI) có vốn lớn mà các quan chức cao cấp phải đích thân xem xét ưu đãi. Trong giai đoạn từ năm 1998-2004, các doanh nghiêp này đã hưởng lợi nhiều từ các ưu đãi đầu tư khác nhau về thuế suất và thời hạn được miễn thuế khi so sánh với các doanh nghiệp trong nước cũng như các ưu đãi khác về tín dụng, đất đai.

Tại Việt Nam, thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp là 32% trong năm 1997, 28% từ 2003, 25% từ 2009, 22% từ 1-1-2014 và 20% (dự kiến có hiệu lực từ 1-1-2016).

Ngoài ra, các doanh nghiệp FDI còn được ưu đãi của chính quyền địa phương. Các tỉnh cụ thể hóa ưu đãi đầu tư của họ dưới nhiều hình thức khác nhau, từ việc hỗ trợ giải phóng mặt bằng, quảng cáo, hỗ trợ đào tạo người lao động đến khen thưởng trong lĩnh vực môi giới đầu tư.

Những chính sách này làm giới doanh nghiệp tư nhân trong nước không khỏi phân bì. Trưởng ban Pháp chế của Phòng Thương  mại và Công nghiệp Việt Nam Đậu Anh Tuấn, người có nhiều kinh nghiệm làm việc với các địa phương sau tám năm thực hiện báo cáo Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI), nói: “Nhiều doanh nghiệp tư nhân Việt Nam tin chắc rằng có một bộ phận quan chức tỉnh ưu tiên đáp ứng nhu cầu của nhà đầu tư nước ngoài hơn là phát triển doanh nghiệp dân doanh trong nước tại tỉnh”.

Báo cáo PCI 2013 khẳng định, doanh nghiệp dân doanh tại Hà Tĩnh phải vật lộn với rất nhiều khó khăn. Điều này là trái ngược với những ưu ái mà tỉnh này đã xem xét, hay đang đề nghị Chính phủ cấp cho các dự án FDI tại tỉnh, đặc biệt là Formosa.

Một báo cáo khác do Tổ chức Phát triển công nghiệp của Liên hiệp quốc (UNIDO) phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư thực hiện công bố gần đây cho thấy, qua khảo sát 1.426 doanh nghiệp FDI trong lĩnh vực sản xuất, có tới 97% doanh nghiệp ở Vĩnh Phúc, 79% ở Hà Nội, 72% ở Đồng Nai, 65% ở Bắc Ninh trả lời là họ được nhận ưu đãi tài chính của chính quyền địa phương.

Tuy nhiên, theo ông Patrick Gilabert, Trưởng đại diện UNIDO Việt Nam, hiện tại chỉ có khoảng 5-6% doanh nghiệp FDI mang công nghệ tiên tiến vào Việt Nam. Ông nói: “Điều này trùng với phát hiện của báo cáo là các doanh nghiệp FDI sử dụng nhiều lao động và xuất khẩu nhiều hơn doanh nghiệp Việt Nam nhưng hoạt động chủ yếu trong các lĩnh vực trả lương thấp và sử dụng lao động kỹ năng thấp”. Ông khuyến cáo, thu hút FDI nhằm xây dựng nền kinh tế chứ không phải để làm thui chột đầu tư trong nước.

Ông Brian Portelli, người thực hiện báo cáo nói trên cho rằng, các chính sách ưu đãi để thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài của Việt Nam chỉ tạo ra sự biến dạng hệ thống thuế, và gây tốn kém cho ngân sách. Theo ông, “các ưu đãi thuế ở Việt Nam làm tăng tính cạnh tranh, nhưng không thay thế cho sự cạnh tranh. Vì thế, đây là cuộc đua xuống đáy”.

Phó cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài Đặng Xuân Quang thừa nhận, dù có nhiều ưu đãi nhưng việc thu hút vốn FDI vào ba lĩnh vực được đặc biệt ưu tiên là công nghệ cao, nông nghiệp và địa bàn kinh tế khó khăn là thất bại. Chuyên gia kinh tế Lê Đăng Doanh cho rằng, thay vì tăng ưu đãi đầu tư, Nhà nước nên chú trọng cải thiện kết cấu hạ tầng, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, cải thiện các thủ tục hành chính. Bên cạnh đó, cần tránh tình trạng nhiều địa phương cạnh tranh thu hút đầu tư bằng mọi giá đã cấp ưu đãi vượt khung, gây méo mó và biến dạng chính sách ưu đãi chung.

www.thesaigontimes.vn